Mobilna wystawa Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN „Muzeum na kółkach”, przybliżająca dzieje polskich Żydów w kontekście lokalnej społeczności, będzie gościła w Opatowie od 10 września.
Ekspozycji będą towarzyszyły spacery śladami opatowskich Żydów i publikacja – przewodnik po dawnym sztetlu. Wydarzenie poprzedzi spotkanie z rabinem Symchą Kellerem, poświecone judaizmowi.
Podróżująca wystawa Muzeum POLIN, odwiedza miasta liczące do pięćdziesięciu tysięcy mieszkańców, w których przed wojną Żydzi stanowili istotną część lokalnej społeczności. Przedsięwzięcie wzbogacone o działania edukacyjne przypomina o tysiącletnim współistnieniu Polaków i Żydów, angażując lokalnych aktywistów i instytucje. W Opatowie partnerem projektu jest Powiatowe Centrum Kultury, a koordynatorką – Maria Borzęcka z Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Opatowskiej (TPZO).
„Przyjazd wystawy z Muzeum POLIN w Warszawie jest dla nas nie małą gratką. Po pierwsze – możemy zobaczyć w ciekawy sposób ukazane życie w małym miasteczku żydowskim, jakim też był przed wojną Opatów. Po drugie – starsi i młodzież szkolna nie muszą po ofertę kulturalną jechać aż do stolicy. A po trzecie – od lat marzymy – my, członkowie TPZO – o muzeum regionalnym w naszym mieście, w którym swoją cząstkę miałaby historia opatowskich Żydów. Ta wystawa stanowi wyraz tego marzenia, które może kiedyś stanie się rzeczywistością” – podkreśla Borzęcka.
Przyjazd „Muzeum na kółkach” poprzedzi spotkanie z łódzkim rabinem Symchą Kellerem, w poniedziałek 5 września, w Domu Muzealnym Powiatowego Centrum Kultury (ul. Szpitalna 4a, godz. 17.30). „ABC judaizmu” to pierwszy tego typu wykład w powojennej historii Opatowa – jego uczestnicy będą mogli poznać bogactwo i różnorodność judaizmu, zadać pytania na nurtujące ich tematy z tej dziedziny.
Wystawę Muzeum POLIN będzie można oglądać od soboty 10 września do poniedziałku 12 września, w holu Podziemi Opatowskich (Rynek, w godz. 10-17). Na nowoczesną ekspozycję złożą się m. in. interaktywna mapa Opatowa pokazująca miejsca związane z żydowską historią i trójwymiarowa makieta sztetla – typowego polsko-żydowskiego miasteczka, jakim do II wojny światowej był też Opatów. Będzie można zapoznać się z kalendarium, porządkującym najważniejsze wydarzenia z historii polskich Żydów, a dzięki zamieszczonym na planszach cytatom z przedwojennych pamiętników, poznać trzy języki, jakimi posługiwali się polscy Żydzi: polski, jidysz i hebrajski.
Obecne przy ekspozycji muzealne edukatorki udzielą zwiedzającym informacji o kulturze żydowskiej, odpowiedzą też na pytania o relacje polsko-żydowskie.
Zainteresowani wystawą będą mogli otrzymać „Pół-Przewodnik po żydowskim Opatowie, czyli subiektywny przewodnik po sztetlu Apt”. Bogato ilustrowana publikacja ukazuje żydowskie ulice i miejsca oraz ludzi ważnych dla żydowskiej (i nie tylko) społeczności Opatowa. Przybliża też wybrane terminy z kultury żydowskiej. Wydawnictwo powstało dzięki zaangażowaniu przedstawicieli TPZO.
Podczas oglądania wystawy będzie można także skosztować ciastek, upieczonych według autentycznego przedwojennego przepisu Abrama Goldmana – piekarza który przed laty miał w Opatowie swój zakład.
W sobotę i w niedzielę (10 i 11 września, godz. 15) chętni będą mogli pójść na spacer z oprowadzaniem, ulicami: Wąską, Szeroką, Starowałową i dowiedzieć się, gdzie stały i funkcjonowały m. in. synagoga, cheder, mykwa, fabryczka cukierków Perelmuttera, a na dawnym cmentarzu żydowskim – obejrzeć lapidarium z ocalałymi macewami.
W poniedziałek 12 września młodzież z opatowskich szkół średnich spotka się z pisarzem, reporterem i fotografem Mikołajem Grynbergiem. Uczniowie obejrzą także jego debiutancki film „Dowód tożsamości” – zapis rozmów z przedstawicielami różnych pokoleń polskich Żydów.
Żydzi zaczęli osiedlać się w Opatowie w XVI w., a w latach 30. XVII w. powstała tu gmina żydowska. Od II połowy XVIII w. Opatów stał się ważnym ośrodkiem chasydyzmu. Przez stulecia opatowscy Żydzi zajmowali się handlem, rzemiosłem; byli właścicielami zakładów przemysłowych, urzędnikami, nauczycielami, lekarzami. W 1939 r. stanowili ponad połowę ludności miasta – ok. 5,8 tysiąca osób. Wg szacunków w pierwszych latach II wojny światowej wskutek wojennej migracji i przesiedleń w Opatowie mieszkało ponad 8 tysięcy Żydów. 22 października 1942 r. Niemcy wypędzili mieszkańców utworzonego tu wcześniej getta na stację kolejową do położonych kilkanaście kilometrów dalej Jasic, skąd wywieziono ich do obozu w Treblince i zamordowano. Okupację przeżyło ok. 350 przedstawicieli żydowskiej społeczności Opatowa. Do dziś nie zachowało się wiele materialnych śladów jej życia w mieście.
Wystawa „Muzeum na kółkach” oraz program towarzyszący są realizowane w ramach projektu „Żydowskie Dziedzictwo Kulturowe”, finansowanego z grantu udzielonego Muzeum POLIN przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszu EOG oraz przez budżet krajowy.
W latach 2014-2018 „Muzeum na kółkach” odwiedziło prawie 100 miejscowości w Polsce.
